Totopong (Iket)

Iket disebut ogé “Totopong” atawa “Telekung”. Salasahiji rarangkén tina dangdanan, anu ilahar dipaké keur nutup atawa masieup mastaka.Nu make totopong lain ngan ukur urang Sunda, séké sélér séjén ogé réa nu maraké iket, ngan tangtu baé totopong urang Sunda béda jeung sélér séjen, boh dina cara makéna boh jirimna atawa lebah kagunaannana. Ti iraha mimiti ayana iket di tatar Sunda?, tina naskah cerita Parahiyangan ( abad XVI ) aya catetan ngeunaan “ Sang Resi Guru ngagisik tipulung jadi jalalang bodas, leumpang ngahusir Rahyang sempakwaja, eukeur meulit ( Sang Resi Guru dua leungeunnna ngagisik telekung, éta telekung jadi  jalalang bodas, laju éta jalalang dititah nepungan Rahiyang Sempakwaja anu keur barang gawé nyieun hateup ), Saméméhna aya catetan ngeunaan telekung dina mangsa karajaan Sunda waktu papayung agungna  Maharaja Tarusbawa (669 M) , dina éta naskah disebutkeun unggal bupati mun pareng séba ti Galuh ka Pakuan kudu mawa  tipulung, boéh wulung, boéh beureum, jeung beubeur. Sedengkeun tina pantun Bogor dina carita Curug Si Pada Weruh tuturunan Aki Uyut Baju Rambéng nétélakeun dina jaman pamaréntahan Prabu Siliwangi unggal upacara séba di Pakuan Pajajaran sakumna bupati nu boga pakakas tinun kudu ngirim telekung.)  Ku éta gambaran totopong geus geus dipaké dina abad ka 7 M.

Bahan anu dipaké totopong karéréana lawon batik, tapi aya ogé anu make lawon polos. Ngan lebah rubakna mah sarua, paling copél 125 CM, anu warugana pasagi opat. Unggal sisina dirarangkénan ku rupa-rupa gambar, salasahijina gambar daun paku\, réana gambar 33 atawa luyu jeung panjangna sisi totopong, ngan bilanganna teu weléh dikalikeun tilu.

Ceuk Yusuf Effendi perupa Bandung alumnus ITB Bandung nétélakeun yén batik iket mibanda sababaraha rupa, unggal rupa mibanda beuti harti.  Gambar manuk, wangunan imah, sawah, kebon, sasatoan, tutuwuhan, oray, simeut jeung hurang minangka lambang buana nyungcung, buana pancatengah jeung buana larang.

Tina iket bagéan tengah aya warna bodas rada konéng symbol tina jagat anu suci, beresih, jeung dunya anu simpé. Tina warna bodas, aya gambar congo kujang anu ilahar disebut motif Jawa Cemukir, perlambang tina wates kahirupan raména alam dunya.Bagéan luarna aya motif kahirupan manusa, pangeusi bumi katut langit. Éta téh gambaran eusina alam dunya.

Totopong gunana keur masieup diri, sangkan tegep, sieup, pantes katingalina, cohagna mah ngarah katémbong kasép. Éta téh luyu jeung anus ok diungakab ku ki juru pantun “Lima jadi opat, opat jadi tilu, tilu jadi dua, dua jadi hiji, hiji jadi kasép”.

Éta ungkara pakait jeung jrim lawon, cara nilepan nepi ka cara makéna.

Anu patali jeung jirim, némbongkeun eusining gambar, yén iket téh di wangun ku bagéan téngah, pangapaping bagéan tengah, bagéan rarangkén, bagéan sisi, jeung juru.

Cara makéna :

1.       Dibébérkeun

2.       Di bagi dua jadi pasagi tilu

3.       Ditilep dua,tilu atawa opat lipetan

4.       Di terapkeun kana mastaka

5.       Dihijikeun

6.       Ditalikeun (diiket)

7.       Dibébérés, sangkan rapih

Beuti harti nu nyangkaruk dina totopong.

1.       Tina  ungkara Lima jadi opat, opat jadi tilu, tilu jadi dua, dua jadi hiji, hiji jadi kasép”. Lima jadi opat, eusina ngeunaan rukrakan opat kiblat kalima pancer. Anu opat gambaran pangabakti, kana bakal anu opat, nu bakal jadi manusa, kana bumi, kana geni, kana banyu, kana angin, bumi metukeun cahaya hideung, nu nyata jadi pangucap, geni metukeun cahaya beureum, nu nyata jadi panguping, angin metukeun cahaya kuning, nu jadi pangangseu, banyu metukeun cahaya bodas nu nyata jadi paninggal. Atawa mandala anu di wangun ku opat madhab, pancerna nya puseur jagat. Opat jadi “tilu” gambaran tina tritangtu “tékad, ucap, lampah” Sliasih, siliasah, siliasuh”.Tilu jadi dua gambaran tina kahirupan anu sarwa papasangan, dua jadi hiji gambaran tina saiket atawa sabeungkeutan. samiuk sauyunan, Kacai  jadi saleuwi, ka darat jadi salebak, sareundeuk saigel, sabobot sapihanéan.

2.       Aya ogé nu nyebutkeun di iket téh sangkan eusinining pikiran jeung lelembutan urang Sunda ulah ngencar, kudu nangtung dina tangtungan, ngadeg dina pamadegan.

3.       Ceuk sakaol iket téh gambaran sangkan urang Sunda teu gedé hulu, adigung asa aing uyah kidul.

Maké iket gedé pakaitna jeung kaparigelan, unggal anu maké mibanda cara anu béda lebah mamantesna, ku remen ngagulang gapér iket nu makéna jadi motékar, antukna medal rupa-rupa model iket.

Aya sababaraha model iket anus ok diparaké ku masarakat adat nyaéta  paros/parékos nangka, ponténg atawa porténg, kolé nyangsang, panetek ,barangbang semplak, tutup liwet, lohén, pinti, balukang peungas, kuda ngencar, sirah sontog, merak moyan, raweuyan, Beulah beungang, pintik jeung sampay.

Di Kanekes ( Baduy ) Kajeroan anus sok paké nyaéta iket bodas anu ilahar disebut telekung, di panamping atawa kaluaran disebutna romal,tina lawon batik merong. Di daerah Tungtung Sunda  Beulah Wétan aya iket anu katelah polontosan.Jirimna kawas bendo, éta téh saméméh aya bendo citak.

Kiwari réa iket wanda anyar, beunang ngaropéa generasi kiwari, anu kacatet nyaéta parékos jéngkol, paros Gedang,cikrak, koncér,cangklong sapotong, kademangan, maung leumpang, cula badak, tanduk uncal,gorompol, jeung sajabana.